ESAS HİKAYE: DİPNOTLAR
Tam Açıklama Kavramı: Tam açıklama kavramı, mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade etmektedir. İşletmenin muhasebe kayıtlarına ve tablolarına bakıldığında bilgilere net olarak ulaşılabilecek şekilde, gerekli açıklamalar ayrı şekilde yazılmalıdır. Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tabloların kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi, bu kavramın gereğidir. Açıklanması gereken bilgiler, işletmenin mevcut durumu ile ilgili bilgiler ve gelecekte gerçekleşmesi olasılık dahilinde olan olaylarla ilgili bilgiler olarak gruplandırılabilir.
Yukarıdaki paragraf 12 “Temel Muhasebe İlkesi”nden biri olan Tam Açıklama İlkesini “açıklamaktadır”.
Bilindiği gibi muhasebe işletmelerin parayla ölçülebilen şeylerini kaydeder ve raporlar. Muhasebe ve raporlama tekniği açısından bilançonun içinde ve gelir gider hesaplarında yer alamayan ama parasal olan bazı finansal işlemler bilanço dışı olan “nazım hesaplarda” gösterilir. Bunun yanında aslında parayla takip edilen ve bilanço içinde bulunmasına rağmen ayrıca farklı şekilde gösterilmesinde yarar olan bilgiler de bulunur. Bu ikinci tarife örnek olarak dövizli hesapların yerel para birimiyle muhasebeleştirilmesi kuralı nedeniyle yabancı parayla takip işinin yapıldığı yer olarak “nazım hesaplar” kullanılır. İlk tarifteki parayla takip edilen ama varlık veya borç ile gelir – gider olmayanların en başında “banka mektupları” ve “teminat çekleri” gelmektedir; çünkü tazmin şartı olmadıkça bu değerler bir borç – alacak veya gelir gider değildir.
Peki İlgili Taraflar “Finansal Durum Tablosu” ve “Gelir Tablosu”nda Olmayan Ama Bilinmesi Gerekli Verileri Nereden Temin Edecektir?
Elbette ki “Bilanço Dipnotlarından”. Yasa gereği yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde bulunan mali tabloların yanında kullanılan yaklaşık 30 civarındaki açıklamayla hem kamunun hem de diğer ilgili tarafların bilmeleri gereken bilgiler bulunur.
Bu Bilgiler Çeşit Olarak Şu Şekilde Sınıflandırılabilir.
Varsa Kayıtlı Sermaye Tavanı.
Üst Yöneticilere Verilen ile Kalan Avans ve Borçlar.
Varlıkların Sigorta Tutarları.
Verilen ve Alınmış İpotek ve Teminatlar.
Pasiflerde Görünmeyen Taahhütler.
Gruplarına Göre Tasnif Edilmiş Efektifler ve Döviz Varlık Ve Yükümlülükleri Detayı.
Varsa İşletmemin Bono ve Tahvillerin Detayı.
Yatırım İndirimleri ve Teşviklere İlişkin Detay.
Pay Senetlerine İlişkin Detay.
İştirak ve Bağlı Ortaklıklara İlişkin Detay.
Stok Değerleme Yöntemlerine İlişkin Ayrıntılar.
Maddi Duran Varlıkların Hareketlerine Ait Bol Bol Ayrıntı.
Ana Şirket, Bağlı Ortaklık ve İştiraklerin Toplam Borç ve Alacaklar İçindeki Payları ile Bunların Pay Senetleri ve Borçlanmalarına İlişkin Detayları.
Ortalama Personel Sayısı (Elbette SGK’lı Olanlar)
Muhtemel Dava Konusu Olabilecek Uyuşmazlıklar ve Mali Karşılıkları.
Mevduatlar Üzerinde Varsa Blokajlar.
Faizli Borçların Gelecek Dönemlere Ait Faiz Maliyetleri.
İlişkili Kurumlarla Birlikte Toplam Kredi Limitleri ve Riskleri İle Müşterek Ortakların Toplam Kefalet ile Avalleri.
Görüleceği üzere aslında bilanço dışındaki bilgiler, içindekilerden daha fazla risk taşımaktadır; ki çoğu Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergi beyannamelerinde dipnot sayısı 6 – 7 baştan savma bilgi taşır. Bu cümle elbette ki kurumsallaşmış ve / veya bağımsız denetim kapsamında bulunan düzenlemelerine tabi birkaç bin şirketimiz için geçerli değildir.
Kamu Gözetim Kurumu (KGK), Kamu Aydınlatma Platformu (KAP), Sermaye Piyasası Kurumu (SPK) kapsamında ve TMS / TFRS uygulamakla yükümlü işletmelerin raporlama standartları çerçevesinde DİPNOT teferruatı ise biraz daha gelişmiştir ve bu dinamik bir olgu hatta süreçtir. Bu çerçevede hazırlanan şirket raporlarında bulunması gereken dipnotların adeti normalin iki katı kadardır.
Esasen Bilanço ve Gelir Tablolarının farklı format ve çok fazla ayrıntı taşımasının yanında Nakit Akış Tablosu gibi yardımcı cetveller de hazırlanır, aslında bu detayda bile insan dikkatini toparlamakta zorlanırken aşağıdaki farklı başlıklar DİPNOT’lar bir başka derinliğe gark eder.
Farklı Olanlar:
1. Şirketin Organizasyon ve Faaliyetine İlişkin Bilgi.
2. Tablonun Sunumuna İlişkin Esas ve Usuller.
3. Birleşme ve Bölünmeler.
4. Bölümlere Göre Raporlama.
5. İlişkili Taraf Açıklamaları.
6. Canlı Varlıklar.
7. Peşin Ödenmiş Giderler ve Ertelenmiş Giderler.
8. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller.
9. Maddi Olmayan Duran Varlıklar.
10. Maden Kaynaklarının Araştırılması.
11. Kiralama İşlemleri.
12. İmtiyazlı Hizmet Anlaşmaları.
13. Varlıklarda Değer Düşüklüğü.
14. Karşılıklar, Koşullu Varlık ve Taahhütler.
15. Çalışanlara Sağlanan Faydalar.
16. İnşaat Sözleşmeleri.
17. Diğer Kapsamlı Gelir Unsurları.
18. Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler.
19. Gelir Vergileri (Ertelenmiş Vergi Varlık Ve Yükümlülükleri Dahil).
20. Pay Başına Kazanç
21. Pay Bazlı Ödemeler.
22. Sigorta Sözleşmeleri.
23. Yüksek Enflasyonlu Ekonomide Raporlama.
24. Türev Araçlar.
25. Finansal Araçlardan Kaynaklanan Risklerin Niteliği ve Düzeyi.
Görüldüğü gibi iş, muhasebe disiplini olmaktan öteye geçerek, muhasebe bilimi olmaya kadar gitmiştir. Hallice ve kurumlaşmış olduğu kabul edilen bir işletmede muhasebe kavramlarının özümlenmesinden önce yukarıda bulunan ve birçok insanımız için yeni ve karışıkça görünen kavramların kavranması ve iyice anlaşılması gerekmektedir. Çünkü operasyon her zaman kayıt ve raporlamadan çok daha zor ve karışık bir süreçtir.
Yukarıda bulunan bilgilendirmede yazısından görüleceği gibi “turpun büyüğü (Bilançoda değil) heybede”(DİPNOTLAR)dedir.
Şerif Elender
Kıdemli Danışman
Ekonomi - Finans
Her hakkı mahfuzdur. İzinsiz hiç bir şekilde kopyalanamaz ve yazarın ismi zikredilmeden alıntılanamaz.
17 Şubat 2020