Muhasebeci kelimesinden, iş hayatında kullanılan muhtelif iş tanımları ve pozisyon isimleri çıkarabiliriz. Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM), Yeminli Mali Müşavir ( YMM), Bağımsız Denetçi, İç Denetçi, Ön Muhasebeci, Maliyet Muhasebecisi, Mevzuatçı ve hatta Finansmancı gibi.
Bu yazının konusu SMMM mesleğine ilişkindir. Mevzuat gereği (belli ciroya kadar olan avukat hariç) tüm işletmelerin bir SMMM ile sözleşme imzalamaları ve muhasebe operasyonlarını bu kişilere yaptırmaları gerekmektedir. Bu nedenle TTK’ya göre tacir sayılan her özel kişi ya da kurumun SMMM tanımlı bir muhasebecisi olur.
Son 20 yılda muhasebe mesleği ve çalışanları (mensubu), ülkemizde uygulanan diğer yetkilendirme ve lisanslama türlerine göre çok daha yüksek standartlarda eğitimler almış ve elemeden geçerek yetkilendirilmiştir. Bu süreç sonucunda özellikle yeni nesil SMMM’ler, konularında son derece bilgili, yetkin ve başarılıdırlar. Doğaldır ki; sınav ve eğitim süreçleri diğer ülkelerden daha zor olan muhasebeciler, lisans eğitimlerinde 4 yıl boyunca aldıkları temel muhasebe, finans, hukuk, İK vs eğitimlerine ilaveten, en az bu süre kadar uzun süren ikinci bir süreci tamamladıktan sonra mesleklerini icra etme haklarına sahip olabildiklerinden diğer “serbest meslek sahibi” muadillerinden daha iyi ve donanımlı olacaklardır.
Bir hukukçu, mühendis ve hatta tıp eğitimi alan yaşıtları daha kısa süreli ek eğitim ile veya hiç beklemeden mesleki lisansa sahip olabilirken, diğerlerine nazaran daha kolay ve hizmet verdiği kişiyi (mükellef) uğratabileceği zarar açısından az riskli olan muhasebeci mesleğine erişmek, ülkemizde nedense diğerlerine göre çok daha meşakkatlidir. Bu noktada kanun koyucu, üniversitelerimizin “muhasebe grubu eğitimlerinin yetersiz” olduğunu düşünmüş olmalı ki; tek bir saat muhasebe dersi olmayan ve muhasebe ile ilgisi olmayan diğer bazı fakülte mezunlarına da SMMM hakkı vererek bu düşünceyi teyit etmektedir.
Belli ciro ve personel sayısının altında olan işletmeler “yasal muhasebe” fonksiyonunun tümünü “dış SMMM” vasıtası ile yerine getirmektedir. Bilindiği gibi bir şirket uygun görürse SMMM istihdam ederek “yasal muhasebe” ihtiyaçlarını içeriden de çözebilirler. Bu durumda olan işletme sayısı diğerine göre çok düşüktür. Sonuçta her şirketin bir muhasebeci ilişkisi ve maliyeti bulunmak durumundadır; o kadar ki bir SMMM ile anlaşmazsanız şirket kuruluşu bile yapamazsınız. Bu mecburi ilişkinin mükellef açısından “mihengi noktası“ işin maliyetidir. SMMM ücretleri, meslek odaları tarafından her yıl, şirket tür ve büyüklüğüne göre aylık, özel işlem türüne ise maktu fiyat (bu sene iki kez) vasıtası ile ilan edilir. Bu rakamlar tavsiye ve mukayese fiyatlarıdır. Birçok işletme, belirlenen rakamın altında, bazıları da üzerinde bedeller öder. Özellikle yeni kurulan işletmeler için buradaki temel yanılgı; iş planının eksik ya da hayalci olduğu durumlarda, sözleşmeye yazılan bedeller olması gerekenden yüksek belirlenmekte, zaman içinde "zenginlik" hayaller gerçekleşmeyince hem fiyat fahiş devam etmekte hem de ödeme sorunları ortaya çıkmaktadır.
Esasen bilindiği gibi, KOBİ grubunun 5 milyon ciro ve 10 personel altı ölçütünde olan küçüklerin ortak başına düşen ortalama dağıtılabilir kârları oldukça azdır; bu nedenledir ki yüksek muhasebeci ücreti yöneticileri rahatsız edebilir. Böyle durumlarda, ya yeniden ücret belirlemek, ya da ön muhasebe, maliyet, personel gibi işletme dâhilinde maliyeti olan işleri de SMMM’ye yüklemek iyi bir çözüm olabilir.
SMMM, muhasebe sistemi kurmak ve sağlıklı yürümesini temin, mevzuata uygun belge, kayıt ve raporlama düzeni, mali ve feri konularda danışmalık hizmetleri vermektedir. Görev tanımının içinde ekonomi ve finansal danışmalık da olmasına rağmen en az talep edilen başlık budur.
SMMM’nin görevi kapsamında işleri gerektiği gibi yerine getirebilmesi için mükellefinin işbirliği ve desteğine ihtiyacı vardır. Bu noktada mükellef ve muhasebeci, biri birleri hakkında yeterli bilgiye ve kuvvetli iletişime sahip olmalıdırlar.
Verimli Mükellef - Muhasebeci İlişkisi için İşletmelerin Bilmesi Gerekenler:
İşveren, muhasebe işlemleri, yasalar, mevzuat, üzerine düşen iş sorumlulukları ve kritik risklerini ilk günden öğrenmelidir. Bu konuda SMMM'ler, başlangıçta bilgilendirme yapmaktadırlar. Ancak SMMM - İşletme ilişkileri vekil ya da bir çalışan tarafında yürütülmekte ise bilgilerin patron veya üst kademe yöneticiye eksik ya da yanlış gitme ihtimali her zaman vardır.
SMMM – İşletme “iletişim kanalları” baştan tanımlanmalı ve her zaman açık olmalıdır. İş yoğunluğu nedeni ile diğer işletme çevresi unsurlarının daha önemli olduğu ön kabulü ile muhasebeciden gelen bilgilerin önem derecesi bazen ne yazık ki son sırada olmaktadır.
Evrak ve muhasebe düzeninin menşei işletmedir, mükellef düzgün bilgi ve evrak vermezse SMMM bunları gaipten öğrenemez.
Muhasebe ücreti ile alınan hizmetin kalitesi arasında kuvvetli bir korelasyon olduğu unutulmamalıdır. SMMM maliyetinin içinde stopajın olduğu ve bunun bazı işverenlerin dikkatinden kaçtığı da bilinmelidir.
SMMM, teknik konularda kamuya karşı işletme ile birlikte müteselsil sorumludur. Bu riskin gerçekleşmesi az sayıda karşımıza çıkmaktaysa da muhasebecinin üzerinde “Demokles’in Kılıcı” gibi durmaktadır.
Muhasebeciniz doğaldır ki müşterisinin cebinden” çok fazla ve haksız “vergi çıkmasını istemez, lakin yasaları ve riski işletme sahibinden daha iyi bildiği için mükellefi ikaz ettiğinde bu aslında İşveren’in lehine bir uyarıdır.
Muhasebe ücretinin düzenli ödenmesi SMMM açısından önemlidir, çünkü yasa gereği onlar başka iş yapamazlar ve hatta ofislerini başka bir tacirle paylaşamazlar.
Unutulmamalıdır ki SMMM mükelleften kendi ücreti dışında, vergi, SGK primi ödemesi için dahi olsa para alamazlar, hele hele onların ticari tahsilat, ödeme ve banka işlemlerini yapamazlar.
Vergi ödemek işletmeleri orta ve uzun vadede güçlendirir. Ayrıca iyi bir muhasebe düzeniniz varsa Türkiye’de bu konularda yetersiz olan rakiplerinizin bir adım önüne geçersiniz. Bu nedenle “muhteviyatı itibarı ile yanıltıcı” belgeye itibar etmeyen muhasebecinin "itiraz" sebebini anlayan işletmeler doğru yapmış olurlar. Muhasebeci şirketlerin vergi kaçırmak için yardımcısı değildir. Sadece haksız ve gereksiz vergiden kaçınmaya yardımcı olur ve bu onun görevidir. Teşvik, destek, istisna gibi hususlar ve vergiyi erteleme işlemleri ile SMMM zaten müşteriye yasal vergi kaçınma yollarını gösterecektir.
İşletmenin mali tabloları aynı anda ilgili tüm tarafların talebine uygun şekilde hazırlanamaz. Yani vergiyi az öderseniz, bankada kredi limitiniz de az olur gibi… Muhasebede önemli olan gerçek durumun sonuç rakamlarına gösterilmesidir ki bu yöneticilerin doğru karar alabilmeleri için de şarttır.
Muhasebecilerin Bulunduğu Çalışma Şartları Nasıldır?
Ülkemizde muhasebecilerin başka ülkelere kıyasla aşırı sayılacak miktarda kendisi ve mükellefi için kamuya vermekle zorunlu çeşitli raporları vardır. Bu gerekli - gereksiz “fasulye saymaca” angaryaların en az bir kısmından muhasebeciler azat olurlarsa kalan vakitlerini mükellefler için yararlı raporlar hazırlayarak değerlendirebilirler.
Muhasebeciler, kamu kurumlarında “ön yargı” olsa gerek, hak ettikleri kadar saygı ile karşılanmıyorlar. Mesela bu ihtimam “avukatlara” gösterilen ihtimamın yarısı kadar olsa bile kâfi olabilirdi.
SMMM’lerin üç beş günden uzun tatil yapması nerede ise imkansızdır. Mali Tatil ise tam bir fiyasko olmuştur.
SMMM ücretleri oda tarafından belirleniyor. Kıstaslar arasına bölgesel ve sektör bazda sınıflar oluşturulsa bu hem mükellef hem de muhasebecinin yararına olacaktır. Mevcut listeler revizyona muhtaçtır ve bu nedenle geçen hafta bazı ücretlerde indirime gidildi.
Bu meslekte çok sert “rekabet yasağı” vardır ve yaptırımlar ciddi şekilde uygulanmaktadır. Bazen bu tür konularda mükellef de taraf olma durumunda kalabilir. Bu nedenle SMMM değiştirirken etraflıca incelemekte yarar olabilir.
Şerif Elender
Kıdemli Danışman
Ekonomi-Finans
Her hakkı mahfuzdur. İzinsiz hiç bir şekilde kopyalanamaz ve yazarın ismi zikredilmeden alıntılanamaz.
27 Temmuz 2016