Muhasebe, işletmenin parayla ölçülebilen işlemlere ait bilgileri toplama, kaydetme, sınıflandırma ve raporlama görevlerini yerine getirir. Muhasebe işi, işlevlerine göre finansal, maliyet, denetim ve yönetim muhasebesi isimleri altında türlere ayrılmıştır. Aslında finansal muhasebe, diğerlerinin yapılabilmesi için temel oluşturur, çünkü esas iş olan kayıt işlevi, bu muhasebe türünün alanına girer.
Yönetim muhasebesi; işletmelerde faaliyetlerin daha verimli sürdürülebilmesi gayesiyle yöneticilere planlama, istihdam, icra ve denetim için gereken sayısal tüm bilgi ve raporları hazırlayan bir alt disiplindir. Yönetim muhasebesi süreci ağırlıkla maliyet muhasebesi temelli olmakla birlikte ana beslenme kaynağı finansal muhasebedir. Maliyet muhasebesinin işletmelerde etkin olarak kullanılması, birim satış fiyatlarının doğru hesaplanması, rekabet şartlarına uyum imkânını verir ve karlılığın ölçülmesine yarar.
Bilindiği gibi, bilgi çağındayız ve sadece işletmemize değil aynı zamanda tüm dış çevreye ait bilgilere doğru zamanda ulaşma imkânı, işletme yöneticilerinin en büyük destekçisidir. İşletmelerin dış aleminde olan tüm gelişme ve değişiklikler doğrudan iç yapıyı ve iş akışlarını da etkilemektedir. Bu nedenle elde edilen tüm verilerin doğru tanımlanıp tasnif edilmesi gerekir.
Genel kanı, Yönetim Muhasebesi ile Maliyet Muhasebesinin çok yakın uygulamalar olduğu yönündedir. Bu iki disiplinin temel birlikteliği her ikisinin de yapılabilmesi için sadece dört işlem bilgisine gerek duyulması kolaylığıdır. Özünde benzer amaçlar için kullanılsa da maliyet muhasebesini muhasebeciler, yönetim muhasebesini karar vericiler yapar.
Yönetim Muhasebesi kullanılmadan sağlıklı stratejik karar, planlama ve olağan bütçelere nail olmak mümkün değildir. Bu nedenle "kurt" yönetici ve patronlar muhasebe ile iç içedirler ve “mizan” sonrası muhasebe bilgileri "gayet" iyidir. Esasen mühendis kökenli yöneticiler, yönetim muhasebesi konusunda daha meraklı ve beceriklidirler. İşin doğrusu yönetim muhasebesi için finansal muhasebe temeli gerekmekle birlikte ülkemizde birkaç üniversite dışında ilgili bölüm mezunlarının çoğunun muhasebe temeli, mühendis diplomasına sahip olanların genel bilgisine oldukça yakındır. Ancak finansal muhasebe yeterliliği, öncelikle uygulama temellidir ve teorik eğitimin katkısı daha sonra gelir. Yani bir iki muhasebe kitabı okumuş olmasına güvenerek "ahkam kesen" patron, işletmeler için en tehlikeli yönetici tipidir.
Yönetim Muhasebesi Yapabilmek İçin Gereken Ön Şartlar:
Çift taraflı kayıt ilkesi gereği bir “yevmiye kaydı” nasıl yapılır, bilinmeli ve devamında bilanço denkliği kuralı özümsenmelidir.
“Sınıflandırma Fonksiyonu” ne için vardır, öğrenilmeli, muavin defteri okunması pratiği yapılmalıdır.
“Mizan” nedir, nasıl elde edilir, geçici mizan-kesin mizan gibi kavramlar -ki bu başlığın en kolayıdır-, iyice kavranmalıdır.
“Gelir Tablosu”, “ Bilanço” ve “ Fon Akım Tablosu” yapıları ile içindekilerin neler ifade ettiği öğrenilmelidir.
Üç haneli “Hesap Planı Kodları” ve isimleri hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.
“Maliyet Muhasebesi” mantığı ile varsa “Reçeteler” bilinmelidir.
“Açılış ve Kapanış” kayıtları ile “Değerleme” yöntemleri öğrenilmelidir.
"Finansal Matematik", "Kredi Süreçleri" ve Mali Analiz” konuları kesinlikle özümlenmiş olmalıdır.
“Türk Ticaret Kanunu” okunmuş olmalıdır.
“İşletmenin Hafızası” ya sizin beyninizde, yok ise ya da en az iki yöneticide olmalıdır ve tabii ki işletmenin geçmiş yıl yönetim muhasebesi çalışma kağıtlarıyla birlikte....
Yönetim Muhasebesi Nasıl Yapılır?
Öncelikle belirlenmiş bir ihtiyaç veya gayenin olması gerekir. Eğer işletmenin düzenli raporlama ihtiyacı var ise, bu talep tanımlanmalı ve bilgi “kaynak ve hesaplama yöntemleri” standart hale getirilmelidir. Aksi durumda “ elde edilen” rakamlar performans ve denetim işlevi için kullanıcıları şaşırtıcı ve yanıltıcı olarak çıkar ki; böyle durum hem para hem de yönetim muhasebesine güven kayıplarına neden olacaktır.
Kullanılacak her verinin doğru ve hilesiz olduğu teyit edilmelidir. Muhasebede bazen yıllara sari özensizlikler olabilir. Özellikle stok, cari hesap ve ilişkili işletme hesapları sorunlu olmaya daha müsaittirler. Bu rakamları muhasebe departmanı dışından; ama muhasebe bilen üçüncü bir kişi tarafından denetlenmesi gerekebilir.
Verileriniz hazır ise artık “iş” dört işleme kalmıştır. Burası muhasebenin “hem içi hem de dışıdır". Muhasebe Standartları ve Vergi Usul Kanunları en son bağlayıcı unsurdur. Varsayımlara dayalı, zeka ürünü, polemikçi, hayalci ve Excel formülleri de kullanarak varyasyonlu – spekülatif rakamlar üretir ve “özgürce yorumlar” yapabilirsiniz.
Unutulmamalıdır ki muhasebe, sanılanın aksine en subjektif bilim dallarından biridir; aynı mali sonuçlar, kişi, şartlar ve zamana göre bazen olumlu, bazen felaket görülebilir. Sizin yönetim muhasebesi namına bulduğunuz sonuçlar aslında yoruma açık tarihi rakamlardır. Önemli olan skordur, işin en iyi yanı maçın "gerçek" sonucunu “iyi bir analizci” belirleyebilir ve diğer tarafları” gayet kolaylıkla” ikna edebilir.
Yönetim Muhasebesi sonuçları 'bütçe, yatırım ve planlama' için kullanılacaksa ise durum yanılma konusunda fazlaca “su kaldırmaya” müsaittir; nasıl olsa “Murphy Kanunları” gereği size fazla kabahat yüklenemez. Unutmayın ki “en cahil ile en uzman kişinin” geleceği bilebilme şansları eşittir.
Yönetim Muhasebesi faaliyeti yaparken” karar vericilerin” bir kısmını çalışmalara dâhil edin ve aktif olarak” hesap-kitap” yapsın, mizan-reçete vs incelesin ve “olayın parçası” olsun. Bu yöntem sayesinde değerli zamanınızı kullanarak diğer katılımcıları rakamlar hususunda ikna etmeye çalışma zahmetinden kurtulursunuz. Üretilen rakamların yorumlanması vakti geldiğinde iş artık “demagoji” becerisine kalmıştır.
Yönetim Muhasebesinin “en tatsız” kısmı, işletmenin muhtelif departmanlarını karşı karşıya getirmesidir. Çünkü elde edilen sonuçlar ve yorumlar “birilerini verimsiz, diğerini kârsız, üçüncüyü başarılı” gösterebilir. İşte bu nokta “cezalandırma, burun sürtme, mobbing” vs için bulunmaz bir fırsattır ve "hin" patron ve en uyanık bölüm yöneticisinin “pusuda beklediği” menzildir.
Doğru ve Faydalı Yönetim Muhasebesi Hangi Zeminde Yapılabilir?
İşletmenin parayla ve hatta miktarla ölçülebilen her faaliyeti için Yönetim Muhasebesi çalışması yapabilirsiniz. Bunun bir sınırı ve literatürde tanımlanmış bir tasnifi yoktur. İhtiyaç ve yöntemi her uygulayıcı kendine göre belirleyebilir.
Yukarıdaki serbestlik içinde, kârlılığı ve verimliliği en çok etkileyen faktörlerden başlamak doğru olur.
Hile ve yolsuzluk olabileceğinden endişe ettiğiniz her hesap grubu ile bilgi saklanan yerlere ilişkin önsezinize riayet ederek çalışma yapabilirsiniz.
Bulunulan sektörde ve benzerlerinizin ürettiği rasyolardan olumlu veya olumsuz çok farklı oranlarınız çıkıyor ise mutlaka o noktalara dikkatinizi vermelisiniz.
Önceki yıllara nazaran dikkat çekici olumlu veya olumsuz değişimler gösteren faaliyet sonuçları üzerinde de sıkı çalışmanız gerekir.
"Stratejik üretimler için maliyet muhasebesi" çalışmaları işletmenin en kritik hassas yerlerinden biridir. Bu nedenle “standart hesaplama modellerin” dışında serbest deneme- yanılma, bazen bakkal hesabı ışık olabilir. Sonuçta “basit yolla basit çözümler” üretebileceğiniz alanlar oluşur.
Her yıl bir de sıfır tabanlı bütçe yapıp saklamalısınız. Böylece işletme hafızası farklı formatta yedeklenmiş olur ve bir sonraki çalışmalar için yeni hesap ve hesaplama seçenek "stoku" oluşmuş olur.
Büyüme, satın alma, iş gücü ve yatırım planlaması için gerekli temel verileri yönetim muhasebesi verir. İyi bir analizci, korelasyon değerlerinizin uygulama süreçlerinde sert değişikler gösterdiğini ispatlayabilir. Böyle bir durumla karşılaşılmaması için yönetim muhasebesi ve planlama süreçlerinde bir adet çıkıntı“ şeytanın avukatı” toplantı müdavimi yapılmalıdır.
Yönetim Muhasebesi ile ilgilenen patron ve yöneticilerin Ian Ayres’in yazdığı “Süper Hesap Uzmanları” isimli kitabını okumasında yarar vardır. Bu kitap ile sayıların sadece muhasebe ile sınırlı olmadığını, İstatistik Bilimi sayesinde hayatın her alanında yönetim muhasebesinin kullanılabileceği görülecek ve işletmenin her noktasının bir analiz alanı olabileceği fikri zemin kazanacaktır.
Şerif Elender
Kıdemli Danışman
Ekonomi - Finans
Her hakkı mahfuzdur. İzinsiz hiç bir şekilde kopyalanamaz ve yazarın ismi zikredilmeden alıntılanamaz.
30 Ekim 2016